Blog

Wstęp

W realiach życia codziennego mamy styczność z różnego rodzaju roszczeniami. W zależności od źródła powstania oraz ich typu, przepisy Kodeksu cywilnego przyznają nam określone uprawnienia w zakresie ich skutecznego egzekwowania. Przez roszczenie należy rozumieć uprawnienie do żądania od określonej osoby spełnienia określonego zachowania. Podmiotem oczekującym spełnienia pewnego działania jest wierzyciel, zaś podmiotem zobowiązanym jest dłużnik. Na gruncie prawa cywilnego wyróżnia się roszczenia o charakterze pieniężnym oraz niepieniężnym. Zaznaczyć trzeba, że możliwość dochodzenia roszczeń pieniężnych podlega pewnym ograniczeniom czasowym, czyli tzw. przedawnieniu (art. 117 Kodeksu cywilnego). Przedawnienie stanowi jedną z instytucji prawa cywilnego, w wyniku której określone roszczenie ulega zmianie z uwagi na upływ pewnego czasu. Inaczej mówiąc, skutek przedawnienia następuje po upływie określonego terminu i polega na tym, że konkretne roszczenie istnieje, lecz osoba przeciwko której przysługuje roszczenie (tj. dłużnik) może odmówić spełnienia roszczenia wobec osoby uprawnionej (tj. wierzyciela). Roszczenie przedawnione staje się tzw. ,,roszczeniem naturalnym’’.

Terminy przedawnienia roszczeń majątkowych

Terminy przedawnienia roszczeń pieniężnych (majątkowych) nie są jednolite. W świetle przepisu art. 118 Kodeksu cywilnego wyróżnia się dwa podstawowe terminy przedawnienia roszczeń, mianowicie:

• • ogólny wynoszący 6 lat;
  • dla roszczeń o świadczenie okresowe (np. dotyczący zapłaty odsetek za opóźnienie wynikające z płatności faktury, czynsz najmu) oraz roszczeń związaniem prowadzenia działalności gospodarczej wynoszący 3 lata.

Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują również inne terminy przedawnienia roszczeń, wynikających z konkretnych czynności prawnych, które są określane mianem przepisów szczególnych względem omawianego art. 118 Kodeksu cywilnego. Przykładem przepisów szczególnych w zakresie przedawnienia roszczeń stanowią np.:

• • roszczenie z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu (art. 1007 Kodeksu cywilnego);
  • roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane (art. 646 Kodeksu cywilnego);
  • roszczenia z umowy przewozu rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia dostarczenia przesyłki, a w razie całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem – od dnia, kiedy przesyłka miała być dostarczona (art. 792 Kodeksu cywilnego).

Obliczanie terminu

Regułę obliczania terminów określa przepis art. 112 Kodeksu cywilnego, który znajduje zastosowanie do obliczania terminów przedawnienia roszczeń oznaczonych w tygodniach, miesiącach oraz w latach. Inaczej mówiąc, jeżeli termin oznaczono za pomocą określonej liczby tygodni (np. 3 tygodni), termin ten upływa po tej liczbie tygodni (czyli po przykładowych 3 tygodniach) w dniu odpowiadającemu nazwie początkowemu dniowi terminu. Natomiast, w sytuacji oznaczenia terminu w miesiącach (np. 6 miesięcy) lub latach, termin kończy się w dniu odpowiadającym datą terminowi początkowemu (czyli w tym samym dniu miesiąca po upływie liczby miesięcy wyznaczającej termin bądź w tym samym dniu tego samego miesiąca).
Jednakże, z uwagi na nowelizację przepisu art. 118 Kodeksu cywilnego, reguły wynikające z art. 112 Kodeksu cywilnego dotyczą terminów krótszych niż 2 lata. Co oznacza, że w pozostałym zakresie zastosowanie znajduje zasada określona w przepisie art. 118 zdanie 2. Kodeksu cywilnego, zgodnie z którą koniec terminu przedawnienia roszczenia przypada na koniec ostatniego dnia roku kalendarzowego (tj. 31 grudnia), w którym wypadł dzień odpowiadający datą dniowi, od którego rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia z art. 120 Kodeksu cywilnego (np. termin płatności faktury VAT przypadał na dzień 20 września 2021 r., zatem roszczenie ulegnie przedawnieniu z dniem 31 grudnia 2024 r.).

Zawieszenie biegu przedawnienia roszczenia

Należy pamiętać, że w świetle przepisu art. 121 Kodeksu cywilnego w określonych sytuacjach, bieg terminu przedawnienia roszczenia majątkowego nie rozpoczyna się lub rozpoczęty już bieg terminu ulega zawieszeniu, czyli inaczej mówiąc – ulega wstrzymaniu. Zawierzenie biegu terminów ma miejsce w następujących sytuacjach:

• • co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
  • co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
  • co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
  • co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody;
  • co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji;
  • co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Przerwanie biegu terminu

Zgodnie z treścią art. 123 § 1 Kodeksu cywilnego, bieg przedawnienia przerywa się w następujących sytuacjach:

• • przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia – czynność procesowa osoby uprawnionej do dochodzenia roszczeń (wierzyciela) musi mieć charakter bezpośredni oraz powinna służyć: dochodzeniu, ustaleniu, zaspokojeniu lub zabezpieczeniu określonego roszczenia. W praktyce przykładem przerwania biegu przedawnienia roszczenia może być: wniesienie do sądu powszechnego pozwu o zapłatę z postępowaniu upominawczym, czy wniesienie do komornika sądowego wniosku egzekucyjnego wraz z żądaniem wszczęcia i przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego z określonych składników majątkowych dłużnika;
  • przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje – w omawianym przypadku chodzi o wszelkie czynności podjęte przez osobę zobowiązaną do spełnienia określonego świadczenia (dłużnika) w sposób właściwy (np. poprzez zawarcie ugody pozasądowej określającej harmonogram spłaty zadłużenia, zrzeczenie się zarzutu przedawnienia roszczenia) albo w sposób niewłaściwy (np. poprzez spłatę przedawnionego roszczenia pieniężnego).

Trzeba pamiętać, że po przerwaniu biegu przedawnienia roszczenia, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie przerywające wcześniejszy bieg (art. 124 § 1 Kodeksu cywilnego).
Co ważne, nie wszystkie działania uprawnionego (wierzyciela) powodują przerwanie biegu przedawnienia roszczeń. Do działań takich nie należą m.in.:

• • złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla osoby zwolnionej od ponoszenia kosztów sądowych;
  • złożenie wniosku o ustanowienie kuratora dla pozwanego nieznanego z miejsca pobytu;
  • złożenie wniosku o ponowne wydanie tytułu wykonawczego w miejsce utraconego;
  • złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Cesja wierzytelności a bieg terminu przedawnienia roszczenia

W praktyce często zdarza się, że uprawniony może przenieść przysługującą mu wierzytelność na rzecz innego podmiotu (np. bank zbywa wierzytelność wynikającą z umowy kredytu konsumenckiego na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego). W świetle orzecznictwa sądów powszechnych dominuje pogląd, iż: ,,zmiana uprawnionego w toku przedawnienia nie wpływa na długość terminu ani jego bieg’’ (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17.07.2003 r. III CZP 43/03).

Kontakt

Jeśli potrzebujesz bardziej szczegółowej pomocy w powyższym temacie, zapraszam do kontaktu poprzez formularz kontaktowy: Formularz Kontaktowy.